Warto zwrócić uwagę, iż z preambuły podstawy programowej zniknęły stwierdzenia mówiące o roli biblioteki szkolnej w realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego, o potrzebie uzupełniania jej zasobów oraz o konieczności odwoływania się do nich w procesie nauczania. Szkoda, bo w ten sposób biblioteki szkolne straciły ważny zapis określający ich funkcje w szkole. Należy mieć nadzieję, że (mimo braku dotychczasowych zapisów) potencjał i możliwości współczesnych bibliotek szkolnych będą jednak wykorzystywane w procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Nowa podstawa programowa zawiera treści, w których realizację biblioteki szkolne mogą i powinny być włączane. Kształcenie ogólne w szkole podstawowej ma obecnie na celu między innymi:

• rozwijanie kompetencji takich jak: kreatywność, innowacyjność i przedsiębiorczość,
• rozwijanie umiejętności krytycznego i logicznego myślenia, rozumowania, argumentowania i wnioskowania,
• kształtowanie postawy otwartej wobec świata i innych ludzi, aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość,
• zachęcanie do zorganizowanego i świadomego samokształcenia opartego na umiejętności przygotowania własnego warsztatu pracy.

Wszystkie wymienione kompetencje, umiejętności oraz postawy mogą być, a w poprzednich latach były już rozwijane, również z udziałem biblioteki szkolnej i pedagogicznej.

W podstawie programowej podkreślono też potrzebę ugruntowania zainteresowań czytelniczych uczniów oraz wyposażenie ich w kompetencje czytelnicze: „Szkoła podejmuje działania mające na celu rozbudzenie u uczniów zamiłowania do czytania oraz działania sprzyjające zwiększeniu aktywności czytelniczej uczniów, kształtuje postawę dojrzałego i odpowiedzialnego czytelnika, przygotowanego do otwartego dialogu z dziełem literackim”. Odnosi się także krótko do biblioteki szkolnej, a pośrednio także do biblioteki pedagogicznej: „W procesie kształcenia i wychowania wskazuje rolę biblioteki (szkolnej, publicznej, naukowej i in.) oraz zachęca do podejmowania indywidualnych prób twórczych”.

Kolejne wymienione wiadomości i umiejętności, w których kształcenie oraz rozwijanie mogą się zaangażować biblioteki szkolne i pedagogiczne, to:

• wyszukiwanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł,
• posługiwanie się komputerem i podstawowymi urządzeniami cyfrowymi oraz stosowanie tych umiejętności na zajęciach z różnych przedmiotów, także w pracy nad tekstem,
• przetwarzanie informacji i ich prezentacja w różnych postaciach,
• dokonywanie świadomych i odpowiedzialnych wyborów w trakcie korzystania z zasobów dostępnych w internecie,
• przeprowadzanie krytycznej analizy informacji,
• znajomość i przestrzeganie zasad bezpiecznego poruszania się w przestrzeni cyfrowej, w tym nawiązywania i utrzymywania opartych na wzajemnym szacunku relacji z innymi użytkownikami sieci.

Duże znaczenie we współczesnej szkole ma kształcenie kompetencji społecznych, takich jak komunikacja i współpraca
w grupie, w tym w środowiskach wirtualnych, udział w projektach zespołowych lub indywidualnych oraz organizacja i zarządzanie projektami.

Nowa podstawa programowa podkreśla wagę metody projektów jako wspomagającej rozwijanie u uczniów przedsiębiorczości i kreatywności oraz umożliwiającej stosowanie w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych, organizacyjnych lub metodycznych: „Projekt, w zależności od potrzeb, może być realizowany np. przez tydzień, miesiąc, semestr lub być działaniem całorocznym. W organizacji pracy szkoły można uwzględnić również takie rozwiązanie, które zakłada, że w określonym czasie w szkole nie są prowadzone zajęcia z podziałem na poszczególne lekcje, lecz są one realizowane metodą projektu”.

O kolejnym istotnym zagadnieniu, dotyczącym wprowadzania do szkół wiedzy o prawie autorskim i ochronie własności intelektualnej, w którego realizację włączyć się powinny biblioteki szkolne i pedagogiczne, mowa jest w części dotyczącej nauczania plastyki w szkole podstawowej: „Nowością w podstawie programowej są zagadnienia związane z prawem autorskim i ochroną własności intelektualnej, ponieważ istotne znaczenie dla rozwoju ma wychowanie w poczuciu odpowiedzialności i szacunku dla prac własnych i cudzych, a zwłaszcza dla dziedzictwa kulturowego. Nauczyciele powinni zwracać uwagę i uwrażliwiać uczniów na ochronę własności intelektualnej i nie dopuszczać do tworzenia plagiatów oraz publikowania prac czy wizerunku bez zgody twórcy czy konkretnej osoby”.

Autor: Anna Puścińska

Fragment artykułu z numeru 12/2017 Biblioteki w Szkole.